👋 Hoi, Ed & Chris hier. In de Atlas van het Lange Nu duiden we onze snel veranderende wereld. We doen dit met de historisch-futuristische bril van de langetermijndenker en de gereedschapskist van de speculatieve maker. Als we het verleden leren herinterpreteren, openbaren zich dan nieuwe duurzame en inclusieve toekomstverbeeldingen?
Tekens aan de Wand*
Rooksignalen, contouren en andere terloopse aanknopingspunten die misschien iets zeggen over het momentum van ons tijdsgewricht.
Met in deze editie:
- High Weirdness 👽 Kan weirdness ons helpen om onze tijd beter te begrijpen?
- Conspirituality 🧘♂️ Wat krijg je als alt-right en new age samenkomen?
- Parasitic Processing 🧠 Wat gebeurt er in het complotdenkende brein?
- De Turing Trap 🤖 Moet de mens wel de meetlat voor intelligentie zijn?
- After Yang 💀 Kan iets wat nooit leefde wel overlijden?
- Zomerboeken 📚 Wat mee te nemen op vakantie?
*Zoals we onze gecureerde edities vanaf heden noemen.
High Weirdness
👽
‘It is perhaps only from the flattened and disenchanted perspective of modern subjectivity that the liveliness of the world fails to register‘
— Erik Davis, High Weirdness (02019)
Sinds we lang geleden Erik Davis’ werk Techgnosis. Myth, Magic, and Mysticism in the Age of Information (01993) ontdekten is het voor ons zonneklaar dat technologie, magie, religie en cultuur intiem met elkaar verweven zijn. Zo zou je geschreven taal eigenlijk kunnen zien als de allereerste virtual reality-technologie, want als je naar deze aan elkaar geregen krabbeltjes – ‘letters’ – kijkt kan je immers niet anders dan een klank horen in je hoofd, of beeld zien verschijnen in je geestesoog. Eerste klas magie toch !?
Aan zijn nieuwe boek, High Weirdness, zijn we net begonnen. Hierin verkent Davis op een serieuze, kritische maar tegelijk ook lichte manier de wereld van esoterie, psychedelica en paranoïde complottheorieën, die samenkomen in de Amerikaanse westkust van de jaren zeventig. Hij doet dit door te kijken naar de opkomende psychedelische spiritualiteit in het werk van drie psychonauten: Philip K. Dick, Terence McKenna en Robert Anton Wilson.
Centraal in zijn werk staat het concept weirdness. Davis legt het zo uit: ‘A weird thing [is] a testimony we are not asked to believe, but to encounter on its own terms, to swallow like a drug, or stranger’s strange story.’ Denk aan de ervaringen en verhalen waaraan onze normatieve werkelijkheid geen ruimte geeft zoals, spoken, UFO’s, de psychedelische trip, de spirituele openbaring. Of zoiets simpels als een déjà vu, of een glitch in the matrix?
Deze weirde verhalen hebben fascinerende gemene delers, en ze resoneren sterk met ons huidige tijdsgewricht. Complottheorieën zijn overal, er is een psychedelische renaissance gaande (hebben jullie How to Change Your Mind al gezien op Netflix?), UFO’s zijn weer bespreekbaar geworden (#0006 / Hoe serieus te praten over ufo’s…) en het bestaan van bewustzijn wordt in de wetenschap serieuzer genomen (#0003 / Bewustzijn en het einde van het materialisme).
Conclusies zijn nog niet te trekken. Edwin zit nog midden in Erik Davis’ trip, eeeuh boek.
Conspirituality
🧘♂️
Door de kennismaking met High Weirdness belandden we online al snel in allerlei weirdo rabbit holes. We ontdekten de notie van ‘conspirituality’, en ook al snel de podcast van drie figuren die dit fenomeen onderzoeken. Want waar samenzweringstheorieën voor de een vooral exotisch, grappig en lekker raar entertainment zijn, kunnen ze zich bij de ander op ingenieuze wijze vermengen met bestaande attitudes en sentimenten en een serieuze overtuiging worden die zijn of haar hele wereldbeeld inkleurt.
Een zo’n vermenging is die van samenzweringen en spiritualiteit, oftewel ‘conspirituality’. De term conspirituality komt uit de koker van sociologen Charlotte Ward en David Voas, en zij definiëren het als volgt:
‘It offers a broad politico-spiritual philosophy based on two core convictions, the first traditional to conspiracy theory, the second rooted in the New Age: 1) a secret group covertly controls, or is trying to control, the political and social order, and 2) humanity is undergoing a ‘paradigm shift’ in consciousness. Proponents believe that the best strategy for dealing with the threat of a totalitarian ‘new world order’ is to act in accordance with an awakened ‘new paradigm’ worldview.’ — ‘The Emergence of Conspirituality’ (Journal of Contemporary Religion, 02011) [PDF]
In de Conspirituality-podcast verkennen een journalist, een cultonderzoeker en een filosofische scepticus de overlap tussen rechtse complottheorieën en pseudo-progressieve wellness utopieën, waarin alt-right en new age meer gemeen hebben dan je zou denken. Let wel, de drie heren wijzen zeker niet alles wat alternatief en kritisch naar de gevestigde orde kijkt af, zelf zijn ze namelijk ook beoefenaars van spirituele praktijken en meditatief lichaamswerk.
Parasitic Processing
🧠
Geloof in een samenzwering en verlichting vinden hebben op een bepaald niveau iets met elkaar gemeen. In beide gevallen word je ‘wakker’, vallen de schellen van je ogen en krijg je een dieper inzicht in de werkelijkheid. Uit John Vervaekes Awakening from the Meaning Crisis leerden we dat wij (de mens) neurologisch gezien hetzelfde gereedschap inzetten voor verlichting en het openen van onszelf voor de wereld, als voor het vernauwen van onze wereld en onszelf voor de gek houden. Dit laatste noemt Vervaeke parasitic processing en hij legt uit hoe dit er bijvoorbeeld bij een depressie voor zorgt dat we onszelf kwijtraken en we ons steeds verder afsluiten van de wereld. Hij laat daarentegen ook zien hoe wijsheidstradities zoals het boeddhisme deze negatieve spiraal proberen te doorbreken en een positieve, openende, oftewel ‘verlichtende’, spiraal in onze geest proberen te brengen.
Gebeurt er bij het vervallen in complotdenken niet iets soortgelijks? Een complot vertelt immers over verborgen structuren en patronen die duiding en zekerheid geven over hoe de wereld ‘echt’ werkt. En hoe meer we ons wereldbeeld hierin verankeren, en ons identificeren met het complot, hoe verder we verwijderd raken van de samenleving. Onderzoek wijst uit dat er inderdaad een relatie is tussen geestelijke gezondheid en complotdenken. Een complot kan aansprekend zijn als er onbevredigde psychologische behoeftes zijn. Zoals de behoefte aan kennis en het verlangen naar veiligheid, zelfverzekerdheid en een positief zelfbeeld. Deze behoeften kunnen groot zijn als je angsten ervaart, je sociaal geïsoleerd voelt of depressief bent (zie ‘Conspiracy theories are a mental health crisis’ – Mashable).
De Turing Trap
🤖
Veel van het denken en praten over robots en kunstmatige intelligentie verraadt een obsessie met onszelf, de mens. We meten het succes van AI af aan of het kan wat wij kunnen. Ons denken over AI is dan ook vaak antropomorfisch. We dichten AI niet alleen menselijke kwaliteiten, ambities en verlangens toe, ook is de heilige graal voor veel computerwetenschappers het realiseren van human-like artificial intelligence (HLAI). Maar is dit wel de meest vruchtbare strategie? Volgens econoom Erik Brynjolfsson niet. Hij noemt deze manier van denken de Turing Trap. Een buitensporige focus op het spiegelen van menselijke taken en vaardigheden en deze proberen te automatiseren, leidt volgens hem tot de marginalisering van werkenden, grotere ongelijkheid en polarisering in de samenleving. Terwijl een andere insteek, namelijk de verrijking of vergroting van menselijk werk door intelligente machinerie juist meer nieuwe waarde toe kan voegen aan de samenleving zonder dat het de mens probeert te marginaliseren. Vandaag is echter het speelveld zo ingericht dat er eerder voor automatisering dan verrijking gekozen wordt.
Toch blijven computerwetenschappers vaak gefocust op menselijke vaardigheden die computers niet hebben of waar ze niet goed in zijn, bijvoorbeeld motorische en zintuiglijke vaardigheden zoals je oriënteren in een rommelige onvoorspelbare omgeving en dit contextueel en symbolisch allemaal begrijpen, en hierbinnen juist te handelen. Aan de andere kant zijn computers in allerlei zaken zoals wiskunde, logica en geheugen eigenlijk bovenmenselijk veel beter dan wij, en kunnen ze zelf allerlei dingen die überhaupt onmenselijk zijn. Daarnaast hebben ze toegang tot dimensies en inputs van de realiteit die voor ons überhaupt niet toegankelijk zijn.
Brynjolfsson deelt de volgende anekdote over AlphaGo, de AI van DeepMind die Go-wereldkampioen Lee Sedol versloeg met de befaamde move 37:
‘As Demis Hassabis, CEO of DeepMind, put it, the AI system “doesn’t play like a human, and it doesn’t play like a program. It plays in a third, almost alien, way… it’s like chess from another dimension.” Computer scientist Jonathan Schaeffer explains the source of its superiority: “I’m absolutely convinced it’s because it hasn’t learned from humans.”’
Met andere woorden: AI’s zijn eigenlijk eerder buitenaardse intelligenties. De A in AI zou eigenlijk voor Alien of Alternative moeten staan. Nieuwe en vreemde vormen van intelligentie die ons werk zouden kunnen verrijken in plaats van verschralen.
After Yang
💀
19:30 Donderdag 28 juli 02022
Techdenkers: After Yang (Film + Talk) – de Balie, Amsterdam
Ondanks Brynjolfssons waarschuwingen blijft het kunstmatige spiegelbeeld van de mens een dankbaar onderwerp voor filosofische reflectie. Zo ook in de film After Yang. Een prachtig, verstild sciencefictiondrama waarin het verhaal wordt verteld van een familie wiens niet van mens te onderscheiden androïde, of ‘technosapien’, stopt met werken. Of misschien kan je ook zeggen ‘komt te overlijden’, want zo lijkt het te voelen. Er valt eigenlijk een volwaardig gezinslid weg. Iedereen in het gezin gaat er anders mee om, zoekende naar wat het betekent als je rouw en verdriet voelt wanneer iets wat nooit leefde toch ‘overlijdt’.
Los van het cerebrale maar toch rustige plot is de cinematografie en worldbuilding atypisch voor een sciencefictionfilm. De schaal is niet episch, maar juist klein, intiem en huiselijk, alles speelt zich bijna uitsluitend af in interieurs. De kleuren zijn zacht en donker, en de camera heeft veel aandacht voor details, lichtpatronen, texturen en materialen. De wereld heeft een soort solarpunk-gevoel, ze is organisch, ambachtelijk en er is veel groen. Desondanks is ze niet erg zonnig, maar eerder lommerrijk en gelaten. De film is echt een aanrader, ook voor de niet scifi-liefhebber.
Wil je ’m zien en erover napraten met ons? Volgende week donderdag (28 juli) is de film te zien bij de Balie in Amsterdam en zal Christiaan na afloop met Jelle Baars in gesprek gaan over de vragen die de film oproept. 🎟 Koop hier een kaartje (gratis met Cineville).
Zomerboeken
📚
Onze leeslijstje voor de zomer (het gaat natuurlijk nooit lukken om dit natuurlijk allemaal te lezen, maar de e-reader is gelukkig groot genoeg en niet al te zwaar).
High Weirdness; Drugs, Esoterica, and Visionary Experience in the Seventies – Erik Davis (02019) 👽 Zie hierboven 🙂
The Dawn of Everything: A New History of Humanity – David Graeber, David Wengrow (02021) 🗿 Waarom is het idee dat complexe beschavingen als noodzakelijk kwaad nu eenmaal ongelijkheid te accepteren hebben zo’n dominante notie terwijl er legio historische voorbeelden zijn van het tegendeel? Of waarom denken we dat witte Europeanen de idealen van gelijkheid, vrijheid en broederschap de wereld in hebben gebracht, terwijl het de inheemse bevolking van Noord Amerika was? Graeber en Wengrow zetten met dit boek de geschiedschrijving en het verhaal dat de Westerse cultuur zichzelf voorhoudt behoorlijk op z’n kop. (Ook in het Nederlands vertaald: Het Begin van Alles)
Regenesis; Feeding the world without devouring the planet – George Monbiot (02022) 🦠 Het lijkt erop dat George Monbiot ook de premisse van ons scenario De Grote Omdraaiing heeft omarmd en dit heeft uitgewerkt tot een heel boek! We zijn benieuwd naar de nieuwe inzichten die hij te bieden heeft om dit scenario te verrijken! Hier een review op The Guardian.
The New Science of the Enchanted Universe: : An Anthropology of Most of Humanity – Marshall Sahlins (02022) 🪶 Het laatste boek van de in 02021 overleden antropoloog die bekend werd met het beroemde essay The Original Affluent Society(01966) over de overvloed waarin de jager-verzamelaar leefde.
The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man – Marshall McLuhan (01962) 👓 We ontdekten recent dat McLuhans ideeën over hoe de boekdrukpers de moderne culturele bewustzijn heeft vormgegeven behoorlijk in lijn zijn met de onze eigen inzichten. Hoog tijd dus om eens te lezen en leren van wat McLuhan zestig jaar geleden al heeft bedacht.
Fijn weekend en een heerlijke vakantie voor iedereen die al weg is.
Veel liefs,
Ed en Chris
Yeah!
Als AI zichzelf leert, en de kennis niet van mensen af komt, dan heeft het ook geen last van de menselijke vooringenomenheid waar een aantal van de toepassingen op dit moment zo’n last van hebben. Maar het idee dat AI mogelijk ‘buitenaardse’ of bovenmenselijke intelligentie kan genereren is heel interessant.
Ja zeker interessant. Ik denk dat we in het neurodiversiteitsdiscours het niet alleen over ADHD, autisme of synesthesia moeten hebben. Ook octopussen, planten, robots en quantum computers zouden opgenomen moeten worden in de Atlas van Intelligentie (of misschien zelfs wel bewustzijn…). Wie weet. Het landschap van niet-menselijk denken en ervaren begint zich nog maar net te openen (voor ons dan, de mens).
Als voorbeeld van niet menselijk denken hier een link op de site van Pepijn Vloemans die de discussie tussen Google engineer Blake Lemoine had met de chatbot LaMDA.
https://s3.documentcloud.org/documents/22058315/is-lamda-sentient-an-interview.pdf
Toevoeging bij het voorgaande: de principes die Goolgle aanhoud bij het ontwikkelen van Machine Learning en AI.
https://www.blog.google/technology/ai/ai-principles
Allemaal heel interessant maar… wordt het niet eens tijd dat we werkelijk leren wat het betekent mens te zijn en waarom wij op deze planeet rondlopen? Geen speculatie, wilde ideeën maar realiteit. Allemaal te lezen in de boeken van Michael Newton, “De Zielenreis” en “De Zielsbestemming”. Een aanrader voor iedereen die wil weten hoe het leven nu echt in elkaar steekt!
Ha Fons, mooi dat jij in elk geval hebt gevonden wat voor jou werkt, en dat je dit deelt. Ik denk dat de schoonheid van weirdness en speculatie is dat het ruimte geeft aan de persoonlijk ervaring en het subjectieve, en dat dit niet op een absolute manier waar hoeft te zijn voor iedereen. Iets kan mooi zijn en schoonheid hebben zonder dat het universeel is. Sowieso nieuwsgierig naar Newton’s verhaal, zal het een bestuderen. Dank voor de tip.
In toevoeging op de Guardian review van Monbiots Regenesis, hier ook een interview met hem over zijn boek in de Volkskrant van afgelopen weekend: https://www.volkskrant.nl/wetenschap/britse-schrijver-george-monbiot-wil-veeteelt-de-wereld-uit-hebben-we-kunnen-ons-dit-niet-meer-veroorloven~b6a07744/