👋 Hoi, Ed & Chris hier. In de Atlas van het Lange Nu duiden we onze snel veranderende wereld. We doen dit met de historisch-futuristische bril van de langetermijndenker en de gereedschapskist van de speculatieve maker. Het hier en nu is een moment dat eeuwen beslaat.
We zijn helaas nog steeds aan het bijkomen van onze aanvaring met Covid. Ook deze week dus geen uitgewerkte notitie over langetermijntrends. Wel willen we enkele artikelen en podcasts met jullie delen die ons de afgelopen weken aan het denken hebben gezet. Voor zover we daartoe in staat waren.
Voor degenen die vorige week onze survey hebben ingevuld: hartelijk dank daarvoor! Meer mensen namen de moeite dan we hadden verwacht. Erg tof. We zullen de resultaten snel met jullie delen, alsook de lessen die we daaruit kunnen trekken.
📌
Voor lezers die sinds de Oekraïense blitzkrieg in oblast Charkov weer aan de live-feed geplakt zitten: wij lazen onze historisch-futuristische analyse van Poetin en Poetins Rusland onlangs terug en vertaalden we hem in het Engels (deel ‘m vooral met je internationale vrienden!). De analyse blijft, onzes inziens, een interessante lens op zowel de wreedheid als de incompetentie van de Russische krijgsmacht. Wellicht de moeite waard om nog eens door te nemen.
Tekens aan de Wand
🔮
🔐 The Truth is Out There (for a prize)
Het merendeel van de wetenschappelijke studies en onderzoeksresultaten zit op dit moment achter de paywalls van dure tijdschriften zoals Nature, Science en The Lancet. Je moet veel geld betalen om deze te mogen inzien. Alleen al een abonnement op Nature kost zo’n €200,- per jaar. Maar om bij te blijven moet je je eigenlijk abonneren op honderden van dit soort winstzoekende tijdschriften.
Dit artikel (Tearing down the academic research paywall could come with a price) van Vox beschrijft een oude doch groeiende beweging in de VS en de EU om een einde aan te maken aan dit systeem: de Open Science movement.
De beweegredenen van de Open Science movement (zie de wiki) zijn simpel: de belastingbetaler heeft al betaald om de universitaire of anderszins gesubsidieerde studie uit te voeren, waarom moet hij vervolgens ook nog betalen om de resultaten te mogen inzien? Ook hopen voorstanders dat open toegang tot onderzoeksgegevens het publiek meer inzicht geeft in de stand van de wetenschap en dat het meer innovatie met zich meebrengt.
De Open Science movement heeft (vooralsnog) alleen betrekking op publiek gefinancierde studies, niet op particuliere R&D.
Een ander argument voor het publiek toegankelijk maken van wetenschappelijke datasets, dat in het Vox-artikel niet wordt genoemd, is de noodzaak van een gezond publiek domein, waarin alle informatie die relevant is voor de publieke discussie open en vrij toegankelijk is.
We leven in een tijd van fake news. Een tijd waarin we experts niet langer op hun woord geloven. Als de onderzoeksresultaten waarop experts hun mening baseren vrij toegankelijk zouden zijn, zou er vertrouwen kunnen terugkeren in het publieke domein. Dan kunnen we zien waarop meningen worden gebaseerd en kunnen we, bij tegengestelde meningen, onderzoeken met elkaar worden vergeleken.
Stel je een integere en toegankelijke database voor waar zowel wetenschappers en journalisten als andersoortige waarheidsvorsers hun datasets, statistische analyses en journalistieke bronnen toegankelijk maken voor het grote publiek. Zodat je een open chain of evidence krijgt en alle kennis van de wereld integer vastgelegd wordt en vrij toegankelijk is.
Uiteraard kan een gemiddelde nieuwsconsument geen chocola maken van een database vol obscure cijfertjes, maar het zal ongetwijfeld de journalistieke en wetenschappelijke mores veranderen.
Interview je een expert? Maak dan niet alleen de audio-opname van je interview toegankelijk voor je lezers, maar ook de onderzoeken waarop de expert zich baseert. (En eventueel ook de onderzoeken die in strijd zijn met de mening van de expert.) Dit zal ook de vaak infantiele meningen-carrousel van aard doen veranderen, want je kan nu niet opeens meer je vermoedens of opinies verkopen als feiten.
Met de transitie van het gedrukte woord naar het geactiveerde woord verandert het publieke domein. Door de overweldigende overvloed aan informatie kunnen we niet langer vertrouwen op het woord van tussenpersonen. We moeten een open, betrouwbaar en solide kennissysteem ontwerpen waar we in onze publieke discussies naar kunnen verwijzen en op kunnen terugvallen.
🌞 Klimaathoop – Is een Groen Walhalla nakend?
Diep weggezonken in Covid-gesnotter lazen we dit stuk (Hope amid climate chaos: ‘We are in a race between Armageddon and awesome’) van Damian Carrington, de environment editor van The Guardian. Volgens de klimaatactivisten en klimaatwetenschappers die hij in zijn artikel aan het woord laat, kan het zomaar zijn dat we over een x aantal jaar in een klimaatneutraal Utopia leven.
De bron van dit voorzichtige optimisme is simpel: de exponentiële groei van duurzame energieopwekking en de elektrificatie van het wegtransport. Het zijn, volgens de voorzichtige optimisten, de kantelpunten die het systeem nodig heeft. Alle industrieën zullen zich gaan aanpassen en het zal leiden tot steeds meer investeringen in duurzame oplossingen. Het tij is aan het keren.
Vervolgens lazen we in The Atlantic, The Climate Economy Is About to Explode, over een rapport van Credit Suisse waarin de bank inschat dat de effecten van de Inflation Reduction Act (IRA), waar we hier eerder al positief over schreven, worden onderschat. Volgens de bank zal de IRA tot twee keer zoveel klimaatinvesteringen leiden dan gedacht. Geen 374 miljard dollar aan directe investeringen in duurzame oplossingen, maar 800 miljard. Bovendien zal de IRA leiden tot nog eens 1.000 miljard aan extra klimaatinvesteringen vanuit de markt.
De vraag is natuurlijk: gaan al deze exponentiële ontwikkelingen en investeringen nog op tijd zijn?
De uitstoot van broeikasgassen daalt nog steeds niet. En niet alleen onze redding leunt op kantelpunten – ook de klimaat-Apocalyps heeft zijn momenten. Zo lezen we dat het Amazonewoud op uitdrogen staat, dat de poolkappen onomkeerbaar aan het smelten zijn, dat de Russische permafrost opwarmt en dat de golfstromen bijna stilvallen. (Om nog maar te zwijgen van de snel afnemende biodiversiteit, de grondverarming en de verzurende zeeën.)
Maar hoewel het moment de klimaat-Apocalyps betere kansen geeft, is het momentum absoluut aan de kant van een betere wereld. En, denkend over de toekomst, gaat het altijd over het momentum, nooit over het moment. Vooral niet als het momentum exponentiële kwaliteiten heeft. Wat nu lijkt op een langzaam stromend beekje is morgen een vloedgolf aan goedkope en duurzame energie.
Met dit alles in gedachten stuitten we opeens op dit manische Wired-artikel; After Going Solar, I Felt the Bliss of Sudden Abundance, van Clive Thompson, over de komst van zonnepanelen. In het artikel beschrijft Thompson hoe zijn zonnepanelen in Brooklyn naar eigen zeggen zoveel energie opwekken, dat zijn gezin deze overvloed nooit zelf kan opmaken. Hij vertelt hoe zijn panelen hem hebben veranderd van een negatieve klimaatzeur in een positieve levensgenieter.
Los van de vraag of hij zijn overvloed niet beter kan delen met New Yorkers die ergens driehoog-achter wonen, zonder ruimte of geld voor zonnecellen, is de realisatie dat een duurzame economie misschien ook overvloed en blijdschap kan betekenen best interessant. Het zal legio mensen motiveren die anders wellicht liever hun kop in het zand steken. Niet verduurzamen om de Apocalyps te voorkomen, maar om het Paradijs te verwelkomen.
Why not. Het doet ons denken aan een gesprek dat we ooit hadden met vertegenwoordigers van Eneco. Die gaan er ook van uit dat elektriciteit in de toekomst zo goed als gratis wordt. (We snappen hun redenering, maar zijn nog niet helemaal overtuigd. We hebben immers nog steeds problemen met energieopslag. Hoewel batterijen ook exponentieel goedkoper lijken te worden, is er veel onzekerheid over de schaarste van materialen.
Dat gezegd wordt Christiaan op zaterdag 29 oktober, 18:30 IJzaal, tijdens het Warming Up Festival, aan de tand gevoeld door Bahram Sadeghi over de positieve grondhouding van onze futurologiepraktijk, Studio Monnik. Die houding is natuurlijk ook schandalig. Waarschijnlijk schuift ook Jelmer Mommers of Lisanne Boersma aan. Toegang is gratis.
🤘 It’s Social Status, Stupid
Sociale status speelt een grote rol in ons denken. Het is nauw verbonden met het diepe streven van onze archetypen, de Homo Nobilis, de Homo Economicus en de Homo Romanticus. Tegelijkertijd lopen we, als we het over sociale status willen hebben, vaak tegen een muur op. ‘Ik geef niets om sociale status,’ is dan vaak de Pavlovreactie. ‘Dat lijkt ons nogal onwaarschijnlijk,’ zeggen we dan, met als gevaar dat zij denken dat wij denken dat zij patjepeeërs zijn.
Dat denken we niet. Het enige wat we denken is dat sociale status overal om ons heen zijn werk doet, een beetje zoals ook de zwaartekracht overal om ons heen zijn werk doet. Los van het kluizenaarschap is sociale status onontkoombaar. Iedereen verhoudt zich ertoe, de hele dag door. Maar precies uitleggen wat het is, dat is best ingewikkeld.
Daarom waren we blij verrast met deze aflevering van de Ezra Klein Show. In de show praat Rogé Karma – een collega van Klein – met Cecilia Ridgeway, een socioloog verbonden aan Stanford. Ze vertelt in heldere bewoordingen wat sociale status is en hoe dat mechanisme in allerlei sociale situaties werkt. Van de straat en in de winkel tot in de collegezaal en de vergaderzaal.
Sociale status is, volgens Ridgeway, iets wat anderen ons geven. We kunnen het onszelf niet geven. Het is een soort sociale bewegingsruimte die ons door anderen wordt gegeven om ons in te manifesteren.
Volgens Ridgeway geven groepen mensen sommige individuen meer ruimte dan anderen, omdat de groep – terecht of onterecht – herkent dat die persoon iets belangrijks te zeggen heeft, iets waar de hele groep wat aan heeft. Volgens haar was dit in vroeger tijden, in minder complexe samenlevingen, een handig sociaal mechanisme om leiderschap te geven aan diegenen die het verdienden in een bepaalde situatie.
Tegenwoordig werkt sociale status op een heel diffuse manier. In onze gelaagde, complexe en diverse samenleving is het vaak onduidelijk wie de aandacht van de groep verdient. Arbeidsdeling is bij ons zo ver doorgevoerd dat in elke situatie andere kennis vereist is. Alleen zijn die kennisgebieden vaak ver van elkaar verwijderd en zijn de markers van expertise zo diffuus geworden dat we die niet meer in elkaar herkennen.
Sociale status werkt tegenwoordig via vele verschillende statuscriteria en statusladders die, op het eerste gezicht, vaak nog maar moeilijk te lezen zijn voor niet-ingewijden. Die gothic dracula naast je in de metro kan immers zomaar de enige zijn met verstand van veldchirurgie. Dat moet je maar net weten in een plotselinge rampsituatie. Het valt te hopen dat diegene dan de sociale bewegingsruimte krijgt van de sociale groep om zich te manifesteren.
Deze fragmentatie van socialestatuscriteria signaleren wij ook.
Het rode kader in bovenstaande tabel geeft de socialestatusarchitectuur aan binnen onze samenleving. Je ziet de verschuiving, of de stapeling, naar steeds complexere socialestatuscriteria.
In de Middeleeuwen was de grote uitdaging fysieke veiligheid. De meest dominante criteria voor sociale status waren daarom iemands eigenschappen, zowel fysiek als qua karakter. In de Moderniteit verschoof de uitdaging naar economische veiligheid. Hierdoor werd eigendom het meest dominante socialestatuscriterium. Dit is eigenlijk nog steeds het geval, hoewel wellicht niet lang meer. Maar het verklaart waarom mensen bij sociale status aan rijkdom denken.
De laatste zeventig jaar verschuift de grote uitdaging echter van economische veiligheid naar emotionele veiligheid. Hierdoor wordt eigenheid belangrijker als socialestatuscriterium. Alleen is eigenheid een nogal particulier criterium. Het is moeilijk meetbaar en moeilijk herkenbaar door de groep. Steeds meer mensen gebruiken in het dagelijks leven niet meer de socialestatusmarkers van hun werk, maar die van naar binnen gekeerde subculturen.
Niet langer loopt daar iemand met de statigheid van een advocaat de rechtszaal in, nee, het is een surfer die straks even snel zo’n kriebelige toga over haar gebruinde en gespierde schouders gooit.
Dat gezegd moet de beschavingsverschuiving in o.a. sociale status tegelijkertijd worden gezien als een opstapeling. Het is niet alsof eigenschappen of eigendommen verdwijnen als socialestatuscriteria. Ze worden alleen minder dominant. Volgens Ridgeway heeft dat ook voordelen.
Mensen die niet kunnen wedijveren op het gebied van eigenschappen of eigendommen kunnen tegenwoordig altijd wel ergens sociale status verkrijgen. Ergens is er wel een (online) subcultuur waar je gezien wordt voor wie je echt bent.
🌱 De Subjectiviteit van Homo Romanticus
In de nieuwsbrief van twee weken geleden beschreven we (of betoogden we) dat de Homo Romanticus een natuurlijke aanleg heeft tot complotdenken.
Sommige lezers schreven in de comments dat we de Romantische geest hiermee tekortdeden. Hier zijn we het mee eens. De Homo Romanticus is zoveel meer dan dat en heeft zoveel potentie voor heling in zich – heling van onze relatie met onszelf, met onze gemeenschap en met onze natuurlijke omgeving.
Dat gezegd, heeft de Romanticus ook blinde vlekken. Waarvan akte.
Mochten jullie overigens geïnteresseerd zijn in hoe de archetypen onderdeel zijn geworden van ons denken, lees dan dit essay (The Noble Art of Subjective Exploration) van Christiaan waarin hij ontdekt dat het zijn diepe Romantische inborst is waardoor hij zich zo unheimlich voelde tijdens ons onderzoek in Tokio, alweer tien jaar geleden.
❤️
Ed & Chris
PS1 🎧 — Edwin werd geïnterviewd door Hiroaki Koizumi voor Rokko Radio, de podcast van Rokkonomad, een fantastische werkretraite in de bossen van de Rokko-berg, net buiten Kobe, Japan. Je kan de podcast hier luisteren.
PS2 📚 — Maandag 17 oktober begint onze boekenclub bij Pakhuis de Zwijger. We gaan Internet for The People van Ben Tarnoff lezen. Er is nog plek! Meld je hier aan.
