In deze nieuwsbrief:

👤 Het geheime genootschap van sciencefictionliefhebbers

Climate Fiction met:
🦭 Ziltpunk
🌊 Indigenous Dutch
🌱 Parable of the Sower
🏳️‍🌈 Climate Justice & Intersectionality 

🙏 De diepere betekenis van sciencefiction.

Beste allemaal,

Vorige week verkenden we hoe de klimaatcrisis zich lijkt te versnellen en waarom het lastig is om helder na te denken over de complexiteit van het klimaatprobleem en de mogelijke exponentiële aspecten. Zoals de versnelling van de smeltprocessen van het poolijs, die een grote impact zal hebben op hoeveel en hoe snel de zeespiegel zal stijgen.

Daarover gesproken eerst nog een nuancering: Het KNMI Klimaatsignaal ’21-rapport waar we het vorige week over hadden maakte gebruik van de Shared Socioeconomic Pathways (SSP’s), scenario’s over hoe de wereldeconomie zich zou kunnen ontwikkelen en welke energiebronnen daarbij dominant zullen zijn. Catastrofale zeespiegelstijging ging in het grafiekje dat we lieten zien vooral gepaard met het SSP5-8.5 scenario, dat uitgaat van een extreme groei van kolenverbranding, een scenario dat niet erg waarschijnlijk is volgens het IPCC (dank aan Chrononaut Harm Tillema die ons hierin corrigeerde). Maar evengoed blijven de smeltprocessen een onzekere en versnellende factor, ook bij de meest waarschijnlijke scenario’s die nu voor ons liggen (SSP2-4.5). 

Kwantitatieve modellen kunnen ons echter niet alles vertellen en hebben zo hun beperkingen. Het blijven abstracte ‘wat als’ verhalen waar we ons moeilijk toe kunnen verhouden. Daarom duiken we vandaag in een kunstvorm die betekenis geeft aan verandering, haar verkent en invoelbaar maakt: sciencefiction. Het wordt een beetje een bloemlezing met o.a. Paul Krugman, Climate Fiction, Ziltpunk, Octavia Butler, Climate Justice, intersectionaliteit en de diepere betekenis van sciencefiction.

Het geheime genootschap van sciencefictionliefhebbers

👤

Soms gebeurt het dat iemand van wie je het niet verwacht uit de kast komt als een sciencefictionfan. Zo bleek de met een Nobelprijs bekroonde econoom Paul Krugman in zijn New York Times-column een ware liefhebber te zijn. Hij besprak deze week namelijk niet een economisch beleidsprobleem, maar gaf een recensie van Dune en Foundation (waar wij in #0023 over schreven), en hij onthulde dat er in zijn beroepsgroep wel meer sciencefictionlezers en -kijkers rondlopen: 

‘Many social scientists, it turns out, are science fiction readers. For example, quite a few experts on international relations who I know are fanatics about the TV version of “The Expanse.” I think it’s because good science fiction involves building imaginary worlds that are different from the world we know, but in interesting ways that relate to the attempt to understand why society is the way it is.’ — ‘Dune’ Is the Movie We Always Wanted (Paul Krugman, New York Times)

Wij vonden het een intrigerend idee dat de sciencefictionliefhebberij vaak iets is wat niet heel erg uitgedragen wordt, maar tegelijkertijd wel een enorme gedeelde wereld van ideeën en verbeeldingen oplevert. Alsof je lid bent van een soort geheim genootschap, en je er vaak alleen per toeval achterkomt dat iemand anders ook lid is.

Climate Fiction

De klimaatcrisis wordt in toenemende mate ook in de sciencefiction verkend. We hebben al vaker geschreven over Kim Stanley Robinsons The Ministry for the Future, een angstaanjagend verhaal over hoe het goed zou kunnen komen, met als belangrijk hoofdthema zaken die op het eerste gezicht misschien saai aandoen: bankiers en monetair beleid. Overigens kwam ook Obama vorig jaar uit de kast als een sciencefictionlezer, hij noemde The Ministry for the Future namelijk zelfs een van de beste boeken die hij in 02020 las. Ook in de wetenschap is het boek lees- en discussievoer geworden, er worden seminars omheen georganiseerd waarin verschillende auteurs en professors de ideeën verder uitpluizen. Zie de seminar van Crooked Timber en de reader die erover maakten (PDF). 

Uiteraard zijn er nog veel meer manieren om de toekomst van het klimaat te verkennen in fictie. Daarom hieronder wat aanknopingspunten.

🦭 Ziltpunk — Chrononaut Wouter Blokdijk attendeerde ons op het oer-Hollandse clifi subgenre: Ziltpunk. De term is gemunt door schrijvers Tais Teng en Jaap Boekenstein om de verhalen uit hun bundel Orkaanhoeders en Dijkenfluisteraars te omschrijven:

‘Ziltpunkverhalen zijn grootse sciencefictionideeën gemengd met onvervalste Hollands Glorie. De zee, dijken, windmolens, handelsgeest en bombastische megatechnologie. Dat is ziltpunk! Het is een stroming die ik samen met Jaap Boekestein opgestart ben. Het gaat om typisch Nederlandse toekomstverhalen; clifi/ klimaatfictie over de komende broeikaswereld. Het is geen utopie en geen dystopie. Het gaat erom in de toekomstige wereld te overleven, maar wel met verve. Ziltpunk gaat over normale Nederlanders die overleven in de toekomst op een “normale” manier in die omstandigheden en tijd. Ziltpunk is zowel hightech als woest barok”. Voeg daar nog wat krijsende gemuteerde meeuwen, reuzenslagschepen en zeemeerminnen aan toe en je hebt ziltpunk in een notendop.’ — What sub? Ziltpunk (Hebban)

🌊 Indigenous Dutch — Chrononaut Teresa van Twuijver vertelde ons over haar speculatieve design project Indigenous Dutch, gesitueerd in 02090 na een enorme overstroming op het fictieve Zaanse waddeneiland Zaankoggerland. De uitkomst is Uitzet 2090 Zaanse streekdracht na de ergst denkbare overstroming.

🌱 Parable of the Sower (01993)— Volgens velen is de moeder van het clifi genre Octavia Butler (01947-02006), met haar boek Parable of the Sower. Het verhaal speelt zich af in het Los Angeles van 02024 en het voorspelt onze tijd met griezelige precisie. Over hoe klimaatverandering huis zal houden met droogtes, branden en watertekort, maar ook hoe het vooral de gemarginaliseerden het hardst treft. In het boek voorspelt ze zelfs de opkomst van een polariserende, Trump-achtige president die banen en een terugkeer naar een nostalgisch verleden belooft terwijl hij stukje bij beetje de overheid ontmantelt. 

Het hoofdpersonage, een vijftienjarig hyper-empatisch zwart meisje, Lauren Oya Olamina, woont in een van de enclaves van het onveilige Los Angeles. Ze voelt alles van zowel mens als dier in extreme mate, een syndroom dat haar zelfs helemaal kan doen verlammen, en ongemakkelijke en tegenstrijdige situaties met zich mee brengt. In haar slaapkamer bereidt ze zich voor op de toekomst en ontwikkelt ze haar eigen religieuze systeem: Earthseed. Nieuwsgierig? De onderstaande artikelen zijn een goed begin. 

Gloria Steinem on Octavia Butler’s Parable of the Sower (Early Bird Books)

Octavia Butlers Prescient Vision of a Zealot Elected to ‘Make America Great Again’ (The New Yorker)

🏳️‍🌈 Climate Justice & Intersectionality — In Octavia Butlers werk speelt ongelijkheid, macht en de invloed die gedrag op verandering heeft een grote rol. Thema’s die voortvloeiden uit wie ze was, want als vrouw, en dan ook nog eens als zwarte vrouw, was ze een ongewone verschijning in de sciencefictionscene. Daarmee belichaamde ze dan ook meteen twee belangrijke thema’s binnen het klimaatdebat, maar eigenlijk binnen elk maatschappelijk debat: rechtvaardigheid en intersectionaliteit. Het online magazine Grist bracht dit thema ook onder de aandacht in hun Climate Fiction-editie en Imagine 2200-verhalenwedstrijd van vorige maand. Hieronder een aantal highlights.

Maddie Stone legt uit hoe zwarte, inheemse en andere schrijvers van kleur de klimaatcrisis niet snel als een dreigende apocalyps zullen neerzetten: 

‘It’s no accident that Black, Indigenous, and other writers of color are less likely to frame climate change as a looming apocalypse. Not only are they more likely to experience its impacts today, their people have already lived through world-ending apocalypses in the form of slavery, displacement, and genocide. 

“The perspective in a lot of the speculative climate fiction written by people of color isn’t that the world was great and now it’s going to be awful,” says Stephanie Bernhard, an assistant professor of English at Salisbury University in Salisbury, Maryland. “It is, ‘We’ve been marginalized and fighting for justice for a really long time, and this is a new front in the fight.’” — Can climate fiction deliver climate justice? (Maddie Stone, Grist)

Niet alleen het verhaal maar ook de taal waarmee het verteld wordt kan nieuwe realiteiten onthullen. Grace L. Dillo (van Anishinaabe en Europese afkomst) en samensteller van de verhalenbundel Walking the Clouds: An Anthology of Indigenous Science Fiction zegt: 

‘To us, storytellers are artists and medicine people who provide mishkiki: medicine, healing, and sometimes even solidarity — or, as we say in Anishinaabemowin, inauwinidiwin, which means collectively becoming a “group walking in a body.” When these creatives place frontline communities and characters at the heart of their stories, readers can challenge themselves to become inauwinidiwin, or the coming together as one body-mind on our beautiful yet beleaguered Mizzu-kummik-quae, or Mother Earth.’ — Why intersectionality in fiction matters (Grace L. Dillo, Grist)

Klaar om in de Climate Fiction te duiken?
📚 Grist heeft een mooi Climate Fiction-leeslijstje samengesteld van twintig boeken.
📖 Future Based organiseert aanstaande woensdagavond 10 november in de Utrechtse Boekenbar Cli-Fi narratives – Telling you NOW, een reading session over  Climate Fiction.

De diepere betekenis van sciencefiction

🙏 

Sciencefiction onderzoekt de transformatie van onze wereld, wat technologische vooruitgang met ons doet, waar het ons kan brengen en hoe het onze samenleving kan veranderen. Maar ook wat verschillende sociale ordeningen betekenen, hoe alternatieve culturen zouden kunnen werken en hoe macht georganiseerd zou kunnen worden. Maar er is meer, vertelt schrijver en sciencefictionexpert Damien Walter in de podcast Rebel Wisdom. 

Volgens hem onderzoeken sciencefictionverhalen de mythos die wetenschappelijke inzichten lijken te suggereren (denk bijvoorbeeld aan de quantummechanica of de wood wide web). Mythos, niet in de zin van fantasieverhalen, maar in de zin van betekenisvolle en zingevende verhalen die onze persoonlijke wereld verbinden met de wereld om ons heen. Hij legt uit dat het moderne wetenschappelijke en rationele denken is geworteld in logos, logica. Dit is een krachtige manier van kijken en weten, maar ook een manier van kijken die ons niet helpt thuis te komen in de wereld (we schreven hier ook over in #0024). Met andere woorden, we leven in de westerse moderne samenleving met een gebrek aan betekenisgeving. Sommigen, zoals cognitief wetenschapper John Vervaeke, hebben het zelfs over een Meaning Crisis.

De rationalisering van de westerse samenleving heeft deze ook onttoverd. Alles wat naar bijgeloof, mythologie of symboliek riekte werd de afgelopen eeuwen afgedaan als onzin en leugens. Dat dit soort verhalen niet letterlijk maar symbolisch begrepen moeten worden deed er niet toe, het wordt simpelweg niet meer als een serieuze vorm van kennis of wijsheid beschouwd. Volgens Damien Walter vond de mythische dimensie in de moderne wereld een nieuw thuis in de speculatieve fictie, in fantasy, horror, sciencefiction. Ga maar eens na hoe erg Star Wars een mythisch verhaal is: het vertelt over de opkomst van een mystieke sekte, de Jedi, en hoe deze het opneemt tegen een groots technocratisch imperium. Maar het gaat volgens Walter nog dieper, uiteindelijk onderzoekt veel sciencefiction niet slechts de transformatie van de buitenwereld, maar vooral de transformatie van onze binnenwereld. Volgens Walter gaat sciencefiction ten diepste over van de transformatie van bewustzijn. Luke Skywalker moet in Star Wars zijn geest cultiveren om om te kunnen gaan met ‘the force’. In de film Arrival krijgt de hoofdpersoon door het machtig worden van een buitenaardse taal toegang tot een soort bewustzijn waarmee ze voorbij de tijd kan kijken. Maar denk ook aan de hyper-empatische hoofdpersoon Lauren Oya Olamina uit Parable of the Sower, die de grondlegger van een nieuwe religie wordt. 

Dune is misschien nog wel een van de meest expliciet psychedelisch-mythologische sciencefictionprojecten. Zo bestaan in het Dune–universum geen computers meer, enkel mensen die hun eigen geest zo gemanipuleerd hebben dat ze menselijke rekenmachines zijn geworden, mentats. Het reizen door dit universum gaat niet per raket of warp drive, maar wordt tot stand gebracht door leden van het ruimtegilde die door levenslang grote hoeveelheden psychoactieve drugs in te nemen de ruimte-tijd kunnen navigeren. Het verhaal speelt op een woestijnplaneet waar deze drugs, melange, wordt geoogst vanuit het zand (het is basically de schimmelende poep van reusachtige zandwormen). Paul Atreides, de hoofdpersoon van het verhaal, ondergaat in het verhaal een bewustzijnstransformatie waarin hij de messias wordt van het lokale woestijnvolk en met zijn geest ruimte en tijd kan manipuleren, waarmee hij uiteindelijk de God-keizer van het universum wordt.

Als het bovenstaande je intrigeert, luister dan vooral de fantastische podcastaflevering van Rebel Wisdom waarin Damien Walter dit en nog veel meer mooie inzichten over de relaties tussen sciencefiction en mythologie deelt.

📺 Kijk: Dune & The Meaning of Sci Fi 
🎧 Luister: Dune & The Meaning of Sci Fi (Spotify)

In de podcast komt overigens ook regelmatig John Vervaeke en zijn werk rond de Meaning Crisis langs. Varvaeke heeft een (vijftigdelige!) lezingenreeks op YouTube waarin hij inzichten uit de psychologie en cognitieve wetenschappen verbindt aan cultuurgeschiedenis, mythologie, filosofie en sjamanisme. John Vervaeke’s Awakening from the Meaning Crisis lezingen zijn ook overigens beschikbaar als podcast (Spotify)

Tot slot. Dit weekend, 5 & 6 november, kun je uit de kast komen als sciencefictionliefhebber op Other Futures! Ze hebben een spannend programma met kunst, design, muziek, literatuur, games en performances in de Brakke Grond in Amsterdam (koop hier kaarten). Of zoals ze het zelf zeggen: ‘Ever experienced a film screening for ghosts? Danced to a mix of Buddhist beats and industrial noise? Been surprised at the teamwork between snails and farmers in queer farming? Other Futures reinvents the future in 40 different ways.’

Als altijd zijn we benieuwd naar jullie gedachtes en ideeën, voor nu een fijn weekend en misschien tot ziens op Other Futures. 

Veel groeten,
Edwin Gardner & Christiaan Fruneaux

© 0{year} de Chrononauten, All rights reversed 😉 Spread the word!
Studio Monnik, Tolhuisweg 1, 1031 CL Amsterdam
de Chrononauten op Instagram, Twitter, LinkedIn en Facebook.
Je krijgt deze email omdat je geabonneerd bent op de Chrononauten met {email}. Als je deze emails niet meer wilt krijgen {unsub}.

#0028 / {day}-{month}-0{year}