Beste allemaal, 

In deze editie en in de volgende willen we een groot vraagstuk verkennen: wat betekent het als de mensheid permanent de ruimte gaat bevolken? Deze vraag wordt steeds urgenter nu er een tweede Space Age (en Race) op gang aan het komen is waarin niet enkel natiestaten, maar ook commerciële partijen een grote rol gaan spelen. Wat gaat er gebeuren als de ruimte-economie groeit? Als er niet één of twee ruimtestations rond de aarde cirkelen maar tientallen of zelfs honderden? Wat gebeurt er als de maan en Mars vaste menselijke nederzettingen krijgen? Hoe verandert het politieke landschap als er ruimtekinderen worden geboren die nooit op aarde zullen lopen omdat hun frêle ruimtelichamen onze zwaartekracht niet aan kunnen? Zullen onze nakomelingen de eerste echte buitenaardsen zijn die we gaan ontmoeten? Aliens met een ander thuis dan de aarde? Wat betekent dit voor onze cultuur en wat betekent het eigenlijk om mens te zijn?

Inspiration4

Misschien lijkt dit een hele woeste en onrealistische speculatie, wellicht lijkt dit zelfs onwenselijk, het is echter wel iets waar velen van dromen en aan bouwen. Nationale ruimteprogramma’s, sciencefictionschrijvers en avontuurlijke ondernemers werken al minstens een eeuw serieus en constructief aan deze droom: de mensheid te laten leven tussen de sterren. 

De aanleiding om het er nu over te hebben, is omdat de nieuwe Space Age zich nu echt begint te manifesteren in het publieke domein. Zo staat er aanstaande woensdag, 15 september, bij het Kennedy Space Center de lancering van de Inspiration4-missie gepland. De eerste ruimtemissie waarbij vier burgers drie dagen lang in een baan om de aarde worden gebracht. De missie wordt gefinancierd door miljardair en tech-ondernemer Jared Isaacman en uitgevoerd door Elon Musks SpaceX. Het verhaal van de missie en de astronauten die meegaan wordt breed uitgemeten op Netflix. Ze werden geworven via een Super Bowl-commercial, geselecteerd door een loting en hoeven niet zelf te betalen.

Alle uitgekiende storytelling ten spijt, zal deze missie ongetwijfeld ook weer controverse opleveren, want ook al wordt de Inspiration4-missie gebruikt om 200 miljoen dollar op te halen voor het St. Jude kinderziekenhuis, het is uiteindelijk een vorm van ruimtetoerisme gefinancierd door de superrijken. Iets waar we aan het begin van de zomer ook al een tenenkrommend voorproefje van kregen.

Een grote groep ruimteondernemers, -wetenschappers en -ingenieurs ziet (ook) iets anders, namelijk dat de ruimte steeds toegankelijker wordt en dat deze missies tekenen aan de wand zijn voor hoe de volgende fase in de ruimtevaart eruit zal zien, een fase waarin ondernemers, burgers en bedrijven een steeds grotere rol gaan spelen.

Om grip te krijgen op deze grote verschuiving en wat dit op de lange termijn zou kunnen betekenen, willen we deze verschuiving eens bekijken door onze disruptie-empancipatiebril.

De disruptie en emancipatie van de ruimte

Voor wie er nog niet bekend mee is, en als opfrisser, het disruptie-emancipatiekader is een manier om naar de wisselwerking tussen technologie en maatschappij te kijken:

Disruptiefase — De introductie van nieuwe technologieën leidt in eerste instantie vaak tot meer macht en rijkdom bij de mensen die deze technologie bezitten en beheren. Dit is de disruptieve fase, die wordt gekenmerkt door kunstmatige schaarste – er is meer, maar niet iedereen heeft toegang tot deze toenemende welvaart, waardoor ongelijkheid groeit. Velen gaan er zelfs op achteruit. Dit gebeurde tijdens de Industriële Revolutie en nu zien we het ook gebeuren met de digitale revolutie. 

Emancipatiefase — Vervolgens groeit het protest tegen de ongelijkheid en ontwrichting die door de technologische elite wordt veroorzaakt en breekt de emancipatoire fase aan. Dan worden nieuwe wetten en regels ingevoerd die ervoor zorgen dat iedereen baat heeft bij de groeiende productiviteit. Kunstmatige schaarste wordt dan stap voor stap omgezet in overvloed. Denk aan de emancipatoire democratisering van stemrecht, het recht op huisvesting en de toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, die stapsgewijs werden in ingevoerd in de decennia na 01848 toen heel Europa overspoeld werd door een golf van volksopstanden en revoluties.

Het disruptie-emancipatiekader ziet de moderniteit als een wisselwerking tussen technologische vooruitgang en democratische vooruitgang. Tussen vernieuwing in hoe we de wereld vormgeven en hoe we ons erin thuis voelen. Het kader kan helpen om historische technologische revoluties te duiden, maar of wat in het verleden opging ook in de toekomst opgaat, is uiteraard nog maar de vraag. Het geeft ons in elk geval een lens om naar onze tijd en de nabije toekomst te kijken. 

Grofweg zijn er vijf fases te onderscheiden in de disruptie-emancipatiedynamiek. Vandaag behandelen we de fases tot en met de economische fase die nu aan het ontluiken is. Volgende week trekken we de ontwikkelingen speculatief door en onderzoeken we wat het zou kunnen betekenen als de mens niet meer mono-planetair is.

Deel 1 (vandaag)

AANLOOP
💫  Conceptuele fase: wat is ruimtevaart?
🚀  Technologische fase: hoe ga je naar de ruimte?

DISRUPTIE
💸  Economische fase 1: hoe denkt men geld te verdienen in de ruimte?

Deel 2 (volgende week)

💰  Economische fase 2: wat als er een onafhankelijke ruimte-economie ontstaat?

EMANCIPATIE
🗳  Politieke fase: hoe democratiseer je de ruimtesamenleving?
🤝  Culturele fase: hoe institutionaliseer je een ruimtecultuur?

AANLOOP

De conceptuele fase 

💫 

Wat is ruimtevaart?

01903-01945

De fundamenten voor de ruimtevaart liggen in het werk van de excentrieke Rus Konstantin Tsjolkovski (01857-01935). Deze dove autodidact werkte in een huisje op het platteland rond Kaluga aan zijn theorieën over hoe de mens de ruimte zou kunnen bereiken. Vanaf 01903 begon hij hierover te publiceren onder de titel ‘Verkenning van de ruimte aan de hand van raketmachines’. In zijn werk waren formules te vinden voor hoe snel een raket zou moeten gaan om in een baan om de aarde te komen; schema’s voor hoe ruimtescheppen ontworpen zouden moeten worden en in verschillende trappen onderverdeeld zouden moeten; en beschrijvingen hoe je ruimteschepen zou moeten besturen in een vacuüm. Daarnaast was Tsjolkovski er van overtuigd dat de mensheid voorbestemd was om naar de sterren te gaan en het gehele universum te bevolken. Tsjolkovski staat dan ook wel bekend als een van de founding fathers van de ruimtevaart.

De ideeën van Tsiolkovsky en het werk van raketpioniers zoals de Amerikaanse Robert Goddard (01882-01945) en Duitse Hermann Oberth (1894-1989) resulteerde in vele raket-aangedreven voertuigen zoals auto, fietsen, vliegtuigen en uiteindelijk ook wapentuig. Hoewel voor vele raketbouwers de ruimte altijd het ultieme doel bleef, moesten ze om deze droom na te jagen vaak hun werk dienstbaar maken aan militaire doeleinden. Met in de Tweede Wereld Oorlog als eerste serieuze project de V1 en V2 raket.

AANLOOP

De technologische fase 

🚀 

Hoe ga je naar de ruimte?

01945-01989

Direct na de Tweede Wereldoorlog rekruteerde zowel de Sovjet-Unie als Verenigde Staten duizenden Duitse wetenschappers, ingenieurs en technici om voordeel te behalen in de technologische en militaire wedloop die tussen de twee landen ontbrandde. Vooral wetenschappers die hadden gewerkt aan de geavanceerde V2 rakettechnologie waren in trek. In de V.S. werden ze meteen aan het werk gezet aan zo’n honderd veroverde V2 raketten. Het was dan ook ironisch genoeg een gemodificeerde oorlogsraket die ons in 01946 de eerste foto’s van de aarde vanuit de ruimte stuurde.

Wapenontwikkeling en ruimtedromen waren tijdens de gehele Koude Oorlog intiem met elkaar verwikkeld. De ruimtevaart profiteerde enorm van de publieke investeringen en de ambitieuze technische uitdagingen, terwijl ze daarmee ook kernwapens de reikwijdte gaven om overal ter wereld dood en verderf te brengen. De uitkomsten zijn bekend, een bom viel godzijdank niet, maar er werd wel een man op de maan gezet. Met andere woorden de ruimtedromers hadden bewezen dat de ruimte een bereikbare bestemming was. Maar daar bleef het bij, want na de Koude Oorlog nam de politieke wil om te investeren in grootse ruimteavonturen af. Verder dan de maan is de mens sinds 01969 niet meer geweest.

DISRUPTIE

De economische fase 

💸

Hoe denkt men geld te verdienen in de ruimte?

02015

In de nacht van 21 op 22 december 02015 presteerde een commercieel ruimtebedrijf iets radicaals wat geen enkel nationaal ruimteprogramma ooit was gelukt. Nadat ze een satelliet naar de ruimte hadden gebracht wisten ze de eerste trap van de raket weer ongeschonden terug naar de aarde te brengen en verticaal te laten landen. Aan dit moment had Elon Musks ruimtevaartbedrijf SpaceX vijf jaar lang gewerkt, en het was een cruciaal onderdeel van het plan om de ruimte toegankelijker te maken en uiteindelijk de mensheid naar Mars en verder te brengen. Het idee was simpel: Naar de ruimte gaan is zo duur omdat raketten maar één keer gebruikt worden, na de lancering gooi je een machine van tientallen miljoenen euro’s weg. Als raketten herbruikbaar worden, wordt ruimtevaart veel goedkoper.

SpaceX heeft de verzendkosten naar de ruimte met hun zelf landende Falcon 9 ongeveer tien keer goedkoper gemaakt, met hun volgende raket, de Starship, willen ze de prijs nog eens een factor tien naar beneden brengen. Als wat ze voor ogen hebben lukt, dan wordt dat volgens insiders een absolute game changer voor onze toegang tot de ruimte. In plaats van de 100+ lanceringen per jaar, is de visie voor Starship 1000+ lanceringen per jaar. Het idee is dat er een dagelijkse verbinding met de ruimte gaat komen, vergelijkbaar met de regelmaat van lijnvluchten.

Maar wat gaat er dan vervoerd worden en wie betaalt ervoor? Wat is er te doen en te maken in de ruimte wat waardevol genoeg is om de reiskosten te dekken.

Ruimte Import-Export

🌍

De eerst halte van de ruimte-economie is alles wat er relatief ‘dichtbij’ de aarde gedaan kan worden en waarvan aarbewoners de eindgebruikers van zijn.

🛰 Satellieten (Aardobservatie en telecommunicatie) — Dit is de langst lopende commerciële ruimtesector die voor digitale kaarten, weerberichten, televisie, radio en planetair internet zorgt. Deze satellieten verkopen hun diensten en data aan mensen op aarde. De laatste jaren is het aantal satellieten dat rond de aarde suist enorm toegenomen, met name vele kleine melkpak-formaat satellieten die minder dan 10 kilo wegen (rood in de grafiek). Deze vele satellieten zorgen ervoor dat we steeds meer en beter inzicht krijgen in de complexiteit van de aarde en dat afgelegen plekken steeds beter aangesloten raken op internet en communicatienetwerken. Maar het betekent ook dat het steeds drukker wordt in de ruimte en dat de risico’s op botsingen steeds hoger worden. Over het ruimtepuin-probleem is de ESA in haar laatste rapport voorzichtig optimistisch, de ruimtevaart lijkt zich beter te gedragen waardoor het probleem beheersbaar lijkt als goed wordt samengewerkt.

🧑‍🚀 Mensen (Ruimtetoeristen, onderzoekers en personeel) — Virgin Galactic beweert inmiddels al zo’n 600 kaartjes naar de ruimte te hebben verkocht à 450.000 dollar per stuk. Bizarre prijzen voor de meeste mensen, maar naar verwachting zullen de prijzen flink naar beneden gaan. Al zal het de komende decennia wel ergens in de range van een aardig huis of een dure auto blijven. Op dit moment is een ruimteverblijf nog behoorlijk spartaans, in een capsule of op het ISS, maar daar blijft het natuurlijk niet bij. De superrijken zullen graag betalen voor steeds meer comfort, design en personeel in de ruimtehotels die vroeg of laat rond de aarde zullen verschijnen.  

Toerisme zal niet het enige zijn, veel wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke ontwikkeling zal ook in de ruimte plaatsvinden, met het grote verschil dat wetenschappers er nu zelf aan het werk kunnen, in plaats van dat ze astronauten hun werk moeten uitleggen. Ook dit zal gaan plaatsvinden op commerciële ruimtestations. Het eerste commerciële ruimtestation is al in de planning. Axiom gaat binnenkort een module aan het ISS koppelen en zal vanuit daar een ruimtestation gaan opbouwen, terwijl het ISS stap voor stap ontmanteld zal worden. NASA verwelkomt de ontwikkeling, want zij willen zich op ambitieuzere dingen gaan richten zoals de maan en verder.

📦 Producten (Microgravity factories) – De ruimte heeft een unieke eigenschap die zeer interessant is voor de maakindustrie: de bijna volledige afwezigheid van zwaartekracht. De afwezigheid van de vertrouwde aantrekkingskracht van onze planeet maakt compleet nieuwe productieprocessen mogelijk. Zo wil Made in Space bijvoorbeeld een soort glasvezelkabel gaan maken in de ruimte omdat er daar geen kristalstructuren in het materiaal komen die het signaal verzwakken. De kabel is een perfect ruimteproduct, licht van gewicht en 100 dollar per meter waard. Een ander idee is om organen in de ruimte te 3D-printen; zachte complexe vormen maken van organisch materiaal is zonder zwaartekracht namelijk een stuk makkelijker.

Voorbij de invloedssfeer van de aarde

🪐

Vooralsnog bevinden de consumenten voor al deze nieuwe producten en diensten zich op aarde, maar hoe meer er in de ruimte gebeurt en hoe meer er gemaakt kan worden, hoe groter ook de vraag naar grondstoffen en energie in de ruimte zal worden.

💧Grondstoffen en energie: Er bevinden zich honderdduizenden asteroïden in ons zonnestelsel en sommige bevatten enorme hoeveelheden ijzer en platinum. Nu kunnen deze gedolven worden en naar de aarde gebracht worden, maar het is interessanter om deze direct in de ruimte te verwerken en gebruiken als de ruimte-economie een beetje op stoom gekomen is en de bouwwerken in de ruimte steeds groter van omvang worden. Daarnaast zijn er compleet andere grondstoffen die in de ruimte juist veel kostbaarder zijn dan op aarde, zoals grondstoffen om brandstof en zuurstof van te maken. 

Mijnbouw op asteroïden, de maan of Mars brengt allerlei nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee. Op de lange termijn zijn grondstoffen in de ruimte namelijk van groot strategisch belang, want ze spelen een sleutelrol in de permanente aanwezigheid van de mens in de ruimte en wie het er voor het zeggen heeft. China heeft dit helder voor ogen en daarom willen ze ook als eerste een maanbasis realiseren om toegang tot haar grondstoffen te krijgen en hun invloedssfeer daar te laten gelden. De Amerikanen gaan ook terug naar de maan maar dan zonder plannen voor een maanbasis. Met deze plannen lijkt er een nieuwe Space Race in de maak, al lijkt die voor de Amerikanen vooral een symbolisch doel te dienen (‘kijk we zijn weer op de maan’) en niet gericht te zijn op het leggen van een strategisch claim op ruimtegrondstoffen.

Tot zover de ruimtereis voor deze week. Volgende week verlaten we het heden en de plannen voor de nabije toekomst en onderzoeken we de vragen: Wat als er een onafhankelijke ruimte-economie ontstaat? Hoe democratiseer je de ruimtesamenleving? En hoe institutionaliseer je een ruimtecultuur? Als altijd nieuwsgierig naar jullie gedachten en voor nu vooral een fijn weekend!

Groeten
Edwin Gardner & Christiaan Fruneaux