👋 Hallo, Ed en Chris hier. Het hier en nu is een moment dat eeuwen beslaat. In de Atlas van het Lange Nu schrijven we over diepe historische onderstromen, maatschappelijke denkramen, speculatieve verbeeldingen en onderbouwde toekomstscenario’s.
Deze week twee notities.
Vorig weekend toog Christiaan met zijn gezin naar het Cobra Museum in Amstelveen om de tentoonstelling Becoming Ovartaci te bezoeken. Ze kwamen omvergeblazen terug – het volwassen smaldeel dan. Het is een must see voor beoefenaars van de speculatieve kunsten, mystici en fans van transcendentale scifi. Deze week dus enkele gedachten over deze kunstenares/zieneres en haar diep persoonlijke, spirituele en fantasmagorische worldbuilding. Maar het is vooral een aanrader: gaat dat zien.
We sluiten deze week af met een korte notitie over een nieuw rapport dat concludeert dat de wereldbevolking midden deze eeuw piekt op 8,8 miljard. Een stuk eerder en lager dan andere recente voorspellingen.
Maar voordat we beginnen, een nieuwtje: De Komeet, de verhalenbundel waarin ons korte scifi-verhaal ‘In Het Groene Maanlicht’ is opgenomen, heeft vier van de vijf sterren gekregen van de Volkskrant!!! Lees hier de recensie. (Het verhaal over walging is die van ons.)
De Mystieke Wereldbouwer
🗿
Worldbuilding is een belangrijk aspect van langetermijndenken en scenariocreatie. Het woord zegt het al: het is het proces van het opbouwen van fictieve of futuristische werelden.
Een futuristische wereld wordt gebouwd op hedendaagse trends en ontwikkelingen. Omdat de toekomst niet te meten, berekenen of met sondes te verkennen valt, is ook een futuristische wereld uiteindelijk een fictief construct. Daarom is verbeeldingskracht een wezenlijk onderdeel van langetermijndenken.
Het bouwen van futuristische werelden geeft je dieper inzicht in de culturele verschuivingen en technologische ontwikkelingen van vandaag de dag. Meestal worden maatschappelijke trends afzonderlijk van elkaar onderzocht. Dat geeft een totaal vertekend beeld. Alleen door ze samen te brengen in één toekomstige wereld kan je hun onderlinge verbondenheid onderzoeken.
De ontwikkeling van bijvoorbeeld AI staat niet op zichzelf. Het culturele weefsel van de samenleving is ook in verandering. De impact van deze technologie kan alleen worden begrepen als onderdeel van een bredere verschuiving. En hier komt worldbuilding bij kijken. Door alle verschuivingen samen te brengen in één mogelijke toekomstwereld, onderzoek je hun onderlinge dynamiek en krijg je een systemisch en holistisch inzicht in de samenleving.
In de toekomstwereld die je hebt gebouwd kan je vervolgens allerlei personages loslaten, die met elkaar en de wereld om hen heen moeten interacteren. Dit dwingt opnieuw tot het maken van allerlei keuzes, want je loopt tegen van alles aan. Door deze fictieve oefening leer je de wereld en de trends waarop je ’m hebt gebouwd nog beter kennen. Dit doen wij bijvoorbeeld door het maken van user journeys en andersoortige korte toekomstverhalen. Het systematische en holistische wordt zodoende aangevuld met het menselijke en gedetailleerde.
Kortom, we zijn geïnteresseerd in worldbuilding. Niet alleen vanuit een ambachtelijke invalshoek, maar ook omdat het bouwen van fictieve werelden ons fascineert en inspireert. Dat we hiertoe in staat zijn en hiervoor gemotiveerd zijn, zegt iets over ons als mensheid. We zijn zowel bereid als in staat de wereld die ons gegeven is te overstijgen. En dat is een zowel diep mysterieuze als diep creatieve eigenschap van ons bestaan hier op deze aarde.
Als er iets als goddelijke eigenschap kan worden gelabeld, dan moet dat toch wel het bouwen van werelden zijn?
Dat gezegd, is worldbuilding niet voorbehouden aan het maken van fictie of toekomstscenario’s. Het is een wezenlijk onderdeel van de religieuze, spirituele of mystieke praktijk. Hoewel ze dit zelf waarschijnlijk niet zo zouden verwoorden. Het ontdekken en in kaart brengen van een overstijgende werkelijkheid is niets anders dan het bouwen van een wereld, vol krachten en entiteiten die zich op een of andere manier tot elkaar moeten verhouden.
Zo is het schrijven van bijvoorbeeld de Bijbel een continu proces van religieuze, mystieke worldbuilding. Is Jezus god of mens, of beide? Wat is de heilige geest nou eigenlijk? En engelen, wat zijn dat? En menselijke zielen dan, en demonen? En God, wat is dat? En hoe verhouden deze entiteiten zich tot elkaar? Hoe maken ze zichzelf kenbaar? Wat is hun achtergrond? Waar gaan het allemaal naartoe en waarom? Honderden schisma’s en (re)formaties verder kennen we nu een grote veelheid aan Abrahamitische mens-, wereld- en godsbeelden. (Nog los van hoe gelovigen het beleven en interpreteren in de beslotenheid van hun gevoelens en gedachten.)
Met deze worldbuilding-bril op liep Christiaan vol verbazing door het Cobra Museum, vol bewondering voor Ovartaci’s werk en levensverhaal. Het is moeilijk om haar en haar werk te duiden, omdat ze zich totaal niet verhield tot de kunstwereld. Ze luisterde alleen naar de stem in zichzelf, dat was haar enige leidende waarheid. Outsider Art noemen ze dit soort werk. Wij zien de genialiteit van een transcendente wereldbouwer. Artistiek, zeker. Maar vooral wereldoverstijgend.
Ovartaci (1894-1985) is een verbastering van het Deense woord voor oppergek, of hoofdpatiënt. Het is de naam die ze zichzelf gaf toen ze in 1921 onder dwang werd opgenomen op de psychiatrische afdeling van het Risskov ziekenhuis, in Aarhus. Ze werd gediagnosticeerd met schizofrenie. De rest van haar leven zou Ovartaci daar als inwonende patiënt doorbrengen. Ze kreeg de vrijheid om haar schilderingen en sculpturen te maken, om haar wereld vorm te geven. Zolang ze dat deed, bleven haar angsten en wanen weg.
In het ziekenhuis creëerde Ovartaci haar eigen universum. Ze maakte prachtige sculpturen van papier-maché. Deze soms levensgrote poppen waren vrienden, zussen of zielen die ze in deze of vorige levens had ontmoet. Het werden haar metgezellen. Ze hadden afzonderlijke namen en ze kletsten wat af. Soms vergezelden ze haar als ze ging winkelen of fietsen. Het waren haar levensgetuigen als ze verbeeldingen maakte over bezielde, onaardse werelden die werden bewoond door vreemde, hybride, katachtige wezens.
Deze voor de meeste mensen surrealistische situatie was voor haar heel reëel. Ze woonde in de wereld die ze zelf creëerde. In contrast met haar afgesloten werkelijkheid in de kliniek was de werkelijkheid die ze manifesteerde vrij, grenzeloos en bandeloos. Een transcendentaal universum dat vorm kreeg in haar kamer.
Centraal in werk staat de overstijging. Het overkomen van de wereld die ons gegeven is bij geboorte. En niet alleen in de verbeelding.
Ovartaci, geboren als Louis Marcussen in het lichaam van een jongen, voelde zich vrouw. Dit leidde uiteindelijk, in 1954, tot zelfcastratie in de timmerwerkplaats. Haar werk wordt nu vaak besproken in het licht van uitsluiting, stigmatisering en bevooroordeeldheid op basis van sekse, geslacht, ras, etc. Dat is een belangrijk en urgent gesprek, maar het doet haar werk misschien tekort.
Zoals gezegd is het wellicht ook niet helemaal toepasselijk om haar een kunstenaar te noemen. Ovartaci’s werk was letterlijk haar leven. Ze manifesteerde de wereld waarin ze op een spiritueel niveau al leefde. Ze was niet geïnteresseerd in geld of roem. Toen Cobra-kunstenaar Asger Jorn haar in Parijs uitnodigde om daar te exposeren sloeg ze het aanbod beleefd af. De miljoenen die ze daar, volgens Jorn, zou verdienen lieten haar koud. Ze schijnt sowieso gemystificeerd te zijn geweest door de aandacht die men had voor haar werk. Wellicht omdat ze haar werk niet beschouwde als kunst. Het was haar werkelijkheid, haar wereld.
Wij zien Ovartaci dan ook vooral als een transcendente worldbuilder, een bouwer van een magisch-poëtische kosmos. Een kosmos die ze wellicht niet eens verzon, maar kanaliseerde.
De tentoonstelling Becoming Ovartaci in het Cobra Museum in Amstelveen is te zien van 27 januari 2023 tot 14 mei 2023.
Er is geen aparte catalogus van Becoming Ovartaci, maar in het boek ‘Wij Kussen de Aarde. Deense Moderne Kunst 1934-1948’ is een essay over de tentoonstelling en Ovartaci’s werk en leven opgenomen.
Naderende Krimp Wereldbevolking
📉
In het kielzog van de nieuwsbrief van vorige week, over modeleren, even kort iets anders: er is een nieuw rapport, opgesteld in opdracht van de Club van Rome, over de groei van de wereldbevolking.
De opmerkelijke conclusie daarvan luidt: de mensheid piekt iets voor het midden van deze eeuw rond de 8,8 miljard. Wellicht zelfs op de 8,5 miljard . Dat is eerder en lager dan volgens andere recente voorspellingen, zoals die van de VN van vorig jaar, die de mensheid laat pieken op 10,4 miljard aan het einde van de eeuw.
Het rapport is gebaseerd op een nieuw model, het Earth4All, dat meerdere sociale factoren mee-modelleert. In NRC worden de onderzoekers van het rapport als volgt geciteerd:
Hoeveel kinderen een vandaag geboren meisje in de jaren 2040 of 2050 zal krijgen, wordt sterk beïnvloed door het niveau van onderwijs, gezondheidszorg, anticonceptie, banen, economische zekerheid en empowerment waartoe ze vanaf nu toegang toe krijgt.
Het citeert ook een kanttekening van Leo van Wissen, van demografisch onderzoeksinstituut NIDI:
De Club van Rome heeft een goede naam in het presenteren van samenhangende analyses. Dit is een interessante exercitie, maar in een model waarin veel informatie zit en alles met alles samenhangt neemt de onzekerheid ook explosief toe.
Zelf hebben we het rapport nog niet gelezen. We gaan er hier uiteraard over schrijven zodra we dat wel gedaan hebben. De naderende post-groei wereld heeft nogal wat gevolgen. In een notendop: goed voor het milieu, slecht voor ons kapitalistische systeem, dat toch een beetje een intergenerationeel piramidespel is.
Tot volgende week!
❤️
Edwin en Christiaan
