In deze nieuwsbrief:
🗽 Wat is het Westen?
🏛 Classical Futurism.
🤔 Far Future = Deep Past.
✨ Spiegelpaleis Dune.

Beste allemaal,

In deze korte editie leesvoer, bespiegelingen en verbeeldingen die ons in een paar alinea’s van de identiteitsworsteling van ‘het Westen’, via Classical Futurism naar de culturele impact van Frank Herberts Dune leiden. Een associatieve tijdreis door de rijkdom van onze culturele verbeelding. 

🗽

Go West?

Wat is ‘het Westen’ nog? De laatste jaren wordt het steeds onduidelijker wie of wat er nou bij ‘het Westen’ hoort. Het is een concept dat steeds glibberiger wordt, misschien nog wel het meest voor hen die er onderdeel van zijn (of waren). ‘Het Westen’ wordt op een bepaalde manier geconfronteerd met haar eigen ‘succes’. En dan doel ik op de wereldwijde adoptie van liberale markten, standaardisatie, industriële productie en kapitalisme. Ideeën die zich sinds het begin van de moderniteit hebben verspreid vanuit West-Europa, en die onder druk staan door planetaire grenzen en sociale spanningen. Is ‘het Westen’ nog houdbaar als een culturele identiteit en wat zijn de alternatieven? Faisal Devji traceert op Aeon de geschiedenis van het idee van het Westen en probeert haar toekomst in beeld te krijgen.

‘The idea of the West has always been in motion and in crisis’ (Aeon)

‘The West (…) has returned in a specifically cultural and even theological incarnation. Pioneered in the war on terror, this can now be seen in the populist or ultranationalist repudiation of a universal, “rules-based global order” with its freedoms of movement and standardisation. Growing in strength all over Europe and the US, this view constitutes nothing less than a refusal of the West itself in its neoliberal incarnation as a free market for goods and labour.’

🏛

Classical Futurism

Kan de klassieke oudheid een aanknopingspunt zijn voor een nieuwe toekomstverbeelding? Na het lezen over de identiteitscrisis van het Westen hierboven, zou je het volgende kunnen duiden als een sign of the times: de opkomst van Classical Futurism. Een soort futurisme dat in plaats van technologisch, cultureel gedreven is en als inspiratiebron de klassieke oudheid heeft. Sachin Maini, Étienne Fortier-Dubois en Caleb Ontiveros hebben The Classical Futurist opgericht om dit idee eens uitgebreid te gaan onderzoeken.

‘On Classical Futurism: Why Antiquity Is The Way Forward’ (The Classical Futurist)

‘… no cultural element ever really goes obsolete. You may no longer use a record player to listen to your music, but the Beatles are still popular decades after their demise, and Beethoven’s symphonies are still instantly recognizable centuries after his death. We still read old books and watch old movies. People don’t look at the Mona Lisa or the statue of Nike of Samothrace or the Great Pyramid at Giza and think “who cares, Apple made a better version of this”.’

🤔

Far Future = Deep Past

Hoe verder de verbeelding de toekomst in gaat, hoe meer ze op het verleden gaat lijken. De afgelopen weken zijn er twee grote sciencefictionklassiekers naar het scherm gebracht. Apple heeft de wereld van Isaac Asimovs Foundation (01942-01992) tot leven gewekt (afgelopen weekend kwamen de eerste twee afleveringen uit) en regisseur Denis Villeneuve verfilmde Frank Herberts Dune (01965-01985), die nu in de bioscoop te zien is. Asimov en Herbert plaatsen hun werelden beiden tienduizenden jaren in de toekomst. In beide werelden is er een keizerrijk met grote tempelcomplexen en paleizen en krijgt de samenleving vorm door feodale verhoudingen. De karakters lopen rond in toga’s en traditionele kostuums, en de relaties zijn ceremonieel en ritualistisch. Er lijkt dus een soort symmetrie in onze temporale verbeelding te zitten. Wanneer we verder de toekomst in gaan dan onze technologische fantasie aankan, dan neemt onze culturele verbeelding het over. Een soort spiegelpaleis waarin we de volledige cultuurhistorie van de mens gereflecteerd zien.

✨

Spiegelpaleis Dune

Dune is in bovenstaande zin een van de rijkste spiegelpaleizen, en een bijzonder potente bron van culturele verbeelding en reflectie, niet enkel voor filmmakers, maar ook voor hackers en militaire strategen.  Voor wie het verhaal van Dune niet kent: Dune speelt zich af in een feodale interstellaire samenleving waarin verschillende adellijke huizen planetaire leengoederen beheersen. Het boek vertelt het verhaal van de jonge Paul Atreides, wiens familie het rentmeesterschap van de planeet Arrakis, dat ook wel bekend staat als ‘Dune’, aanvaardt. Deze onherbergzame en dunbevolkte woestijnplaneet is de enige bron van wat de spice melange wordt genoemd, een stof die het leven verlengt en de mentale vermogens en vitaliteit verbetert. Daarnaast is de melange ook nodig om enorme afstanden in de ruimte te kunnen overbruggen. Zulke ruimtenavigatie vereist namelijk een soort multidimensionaal bewustzijn en helderziendheid dat alleen kan worden verkregen door de spice melange. Aangezien de spice alleen op Arrakis kan worden gevonden, is de controle over de planeet een felbegeerde maar ook gevaarlijke onderneming. Het verhaal verkent de complexe interacties tussen politiek, religie, ecologie, technologie en menselijke emotie, terwijl de verschillende facties van het keizerrijk met elkaar strijden om zeggenschap over Arrakis en haar spice. Met Dune schiep Frank Herbert een rijke en intrigerende wereld waar vele disciplines uit konden putten; zo belandde het boek op vele syllabi en nestelde het zich in de verbeeldingen van velen.

In het laatste nummer van Wired worden een aantal sporen die Dune naliet in onze cultuur nagetrokken:

⚔️ ’Dune Foresaw—and Influenced—Half a Century of Global Conflict’ (Wired)
‘Written even before the advent of America’s war in Vietnam, Dune captures a world in which war is inherently asymmetric, where head-on, conventional military conflict has largely been replaced with all the subtler ways that humans seek to dominate one another: insurgency and counterinsurgency, sabotage and assassination, diplomacy, espionage and treachery, proxy wars and resource control.’

🔥 ‘The Secret Sci-Fi Origins of Burning Man’ (Wired)
‘That’s what deserts do, in stories: They make prophets of men. All the greats, from Moses to Mad Max, have survived the heat, and to their number Dune added another M-name: the Mahdi. Arabic for “guided one”—the Mahdi is an end-times savior in Islam—it’s what the native Fremen call their new leader, Paul.’

Het maken van Dune (IMDb) is voor regisseur Denis Villeneuve een lang gekoesterde droom. Sinds hij het boek als tiener las wil hij het al verfilmen. In de onderstaande mini-doc (10min) zie je hoe Frank Herbert’s boek, maar ook Lawrence of Arabia (01962) en David Lynch’s Dune van 01984 (IMDb) allemaal hun sporen achterlieten op zijn werk.

Een van de meest legendarische pogingen om Dune naar het grote scherm te brengen kwam van de Frans-Chileense filmmaker Alejandro Jodorowsky (misschien ken je hem van zijn meest recente film: Poesia sin Fin). In de jaren zeventig bracht hij een indrukwekkende groep tekenaars, kunstenaars en ontwerpers bij elkaar. Waaronder creatieve geesten zoals striptekenaar Jean Giraud (ook wel bekend als Moebius) en kunstenaar H.R. Giger (ontwierp onder andere het monster voor de Alien films). Van het project bleef uiteindelijk alleen een vuistdik storyboard en een iconische collectie illustraties over voor een film die maar liefst 14 uur zou moeten gaan duren. Wil je meer weten over het fascinerende verhaal rond deze nooit voltooide film, dan is de documentaire Jodorowksy’s Dune (IMDb) een aanrader. Hieronder een minuscule selectie uit het artwork voor deze film (hier vind je een stuk meer).

Tot zover deze wilde cultuursafari. Zoals altijd zijn we benieuwd naar jullie gedachten,  associaties én verbeeldingen.

Tot volgende week en fijn weekend!

Edwin Gardner & Christiaan Fruneaux

P.S.

Vacature ‘artistiek directeur’ en vrijwilligers gezocht

Ons favoriete speculatieve toekomst festival, Other Futures, zoekt vrijwilligers die willen helpen tijdens de aanstaande editie op 5 en 6 November in de Brakke Grond, Amsterdam. Vrijwilligers kunnen zich hier aanmelden.

Voor na deze editie zoekt oprichter en directeur van Other Futures, Brigitte van der Sande, een opvolger. Wil jij artistiek directeur worden van een tweejaarlijks multi-disciplinair festival dat speculatieve toekomsten verkent? Bekijk hier de vacature.